Şeker hastalığı veya diyabet, vücudunuzun yeterli insülin üretemediği veya ürettiği insülini kullanamadığı durumlarda ortaya çıkar. İnsülin bir hormondur. Kanınızda ne kadar şeker (glukoz) olduğunu kontrol eder. Hormonlar, vücudunuzun çalışması ve sağlıklı olması için yine vücudun kendi ürettiği salgılardır.

İnsülin kanınızdaki şekeri, enerji üretmek için hücrelere taşır. Yeterli insülin olmadan hücreleriniz enerji açlığı çeker ve şeker kanınızda birikir. Bu durum zamanla böbrek hastalığı, kalp krizi, kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, inme, göz hasarı ve amputasyona kadar gidebilen ayak sorunlarına neden olabilir.

Şeker hastalığı iyi kontrol edilmezse, kanınızdaki şeker düzeyi artar. Buna “hiperglisemi” denir. Yüksek kan şekeri, vücudunuzun en küçük kan damarlarına (kılcal damarlarınıza) zarar verir. İkramlık şekeri paketinden çıkartıp bir gece dışarıda bıraktığınızı düşünün, yapışkan hale değil, değil mi? Şimdi de kanınızdaki şekerin küçük kan damarlarınıza (kılcal damarlarınıza) yapıştığını ve kanınızın organlarınıza ulaşmakta zorluk çektiğini düşünün.

Böbreklerini çay süzgeci gibi düşünün. Çay demlediğinizde, süzgeç çayın bardağa dolmasına izin verirken, çay yapraklarını tutar. İşte böbrekleriniz de benzer bir şey yapar. Vücudunuzda gerekli şeyleri tutarken, atıkları ve fazla sıvıyı dışarı atar. Böbrekleriniz minicik kan damarları ile doludur. Zaman içinde, yüksek kan şekeri yüzünden bu incecik damarlar darlaşır ve tıkanır. Böbreklerinize daha az kan gittikçe, vücudunuzdan daha az atık ve sıvı atılır. Şeker hastalığının neden olduğu böbrek hastalığına “diyabetik böbrek hastalığı” adı verilir.

Böbrek hastalığı ne kadar ciddidir?

Kronik böbrek hastalığınızın olması – şeker hastası olmasanız bile- çok ciddi bir durumdur. Tedavi edilmezse neler yol açabileceğine bir bakalım:

• Kalp ve damar hastalıkları

Kronik böbrek hastalarında kalp hastalıkları yaygındır. Aslında kronik böbrek hastalığı olan kişilerin çoğu böbrek yetmezliğinden değil, kalp hastalığından hayatlarını kaybederler.

• Yüksek kan basıncı

Böbrekleriniz kan basıncını kontrol etmeye yardımcı olur. Ancak bir kere böbrekleriniz zarar gördüyse, bu görevlerini eskisi kadar iyi yapamayabilirler. Yüksek kan basıncı sonucu kalp yetmezliği, kalp krizi ve inme görülebilir.

• Kansızlık

Kansızlık, bir diğer ifadeyle anemi, vücudunuzda yeterli kırmızı kan hücresi bulunmadığı anlamına gelir. Böbrekleriniz, vücudunuzun kırmızı kan hücresi yapımına yardım eder. Kırmızı kan hücreleri önemlidir, oksijeni akciğerlerinizden alıp vücudunuzun diğer kısımlarına taşırlar. Ancak böbrekleriniz hasara uğradığında bu görevi olması gerektiği gibi yerine getiremeyebilirler. Böbrek hastalarının çoğunda kansızlık görülür.

• Mineral ve kemik bozukluğu

Kronik böbrek hastalığı kemikleriniz kalsiyum kaybetmesine neden olur. Kemikleriniz zamanla zayıflayabilir ve kolaylıkla kırılabilir hale gelir. Bir miktar kalsiyum, kalp ve damarlar gibi aslında bulunmaması gereken yerlerde birikir. Bu da kalp hastalığına neden olur. Aynı şekilde ampütasyona (uzuv kesilmesine) yol açabilir. Böbrek hastası pek çok kişi mineral ve kemik bozukluğuna sahiptir.

• Böbrek yetmezliği

Böbrekleriniz kanınızdan atıkları uzaklaştırır ve vücudunuzun diğer bazı işlevleri yönetir. Kronik böbrek hastalığının beş evresi vardır. Erken evrelerde tedaviye başlamak, kronik böbrek hastalığının daha kötü bir hale gelmesini önler. Böbrekleriniz görev yapamaz hale gelirse, hayatınızın geri kalanı için diyaliz veya böbrek nakli tedavisine ihtiyaç duyarsınız. Tedavi görmezseniz, ölüm kaçınılmazdır.

• Erken yaşta ölüm

Kronik böbrek hastalığı erken yaşta ölüme yol açabilir. Ancak tedavi sayesinde böbrek hastalığının ilerlemesi yavaşlatılabilir. Eğer şeker hastalığınız varsa, sizi takip eden hekimin böbrek hastalıkları açısından da sizi yılda en az bir defa kontrol etmesi gerekir.

• Şeker hastalığından kaynaklanan ciddi sorunlar

Kronik böbrek hastası olmanız, şeker hastalığınızı daha sorunlu bir hale getirir. Şeker hastalığı kaynaklı kalp hastalığı, inme, körlük, sinir hasarı geliştirme ve ayağın ampute edilmesi ihtimali, şeker hastalığınız varsa artacaktır.

Kronik böbrek hastalığım olup olmadığını nasıl anlayabilirim?

Böbrek hasarı, idrarınızda protein sızıntısına neden olur. Bu proteine “albümin” adı verilir. Düzenli sağlık kontrollerini yaptırdığınız yerde (örneğin aile sağlığı merkezi) idrarda albümin için tahlil yaptırabilirsiniz. Böylece özellikle şeker hastası olan kişilerde böbrek hasarının erken evrede ortaya çıkmasını sağlanır. Bu basit idrar testini yılda en az bir defa yaptırmalısınız.

Böbrek hasarım varsa ne olacak?

Sağlık hizmetini aldığınız hekim ya da kurum, sizin için özel bir tedavi planı yapacaktır. Bu plan alacağınız ilaçları, günlük sodyum tüketiminizi azaltmayı (tuz kısıtlamasını), belirli yiyecekleri sınırlamayı, egzersiz yapmayı ve fazlasını içerir.

Bunlara ek olarak böbrek işlevinizi takip etmek için düzenli kontrollerini yaptırmanız gerekir. Basit bir kan testiyle glomerüler filtrasyon oranını (GFO) görmek mümkündür. GFO değeriniz böbreklerinizin ne kadar iyi çalışıp çalışmadığını gösterir. Bu da tedavi planınızı hazırlarken hekiminize yardımcı olur.

Kronik böbrek hastalığı veya şeker hastalığınızın olması, böbreklerinizin işlevini mutlaka yitireceği anlamına gelmez. Kronik böbrek hastalığı olup olmadığını öğrenmek ve tedaviye başlamak, hastalığın daha sorunlu bir hale gelmesini önler.

Kronik böbrek hastalığını ve şeker hastalığının ortaya çıkardığı diğer sorunları nasıl önleyebilirim?

Kan şekerinizi kontrol altında tutmanız gözlerinizi, kalbinizi, sinir sisteminizi, ayaklarını ve böbreklerinizi korumanın en iyi yoludur. Böylelikle, şeker hastalığından kaynaklanan tüm sağlık risklerini azaltmış olursunuz. Böbrek hasarı olsun veya olmasın, şeker hastası olan herkes için bu geçerlidir.